کد مطلب:313773 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:316
آستانه ی علوی در عصر حاضر
آخرین تعمیرات آستانه و آیینه كاری حرم و رواقها در سال 1370 ق انجام
[ صفحه 33]
پذیرفت. در حال حاضر آستانه دارای صحن بزرگ و حرم است و در وسط حرم مطهر قبر شریف واقع است كه پیكر مقدس حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام را دربر دارد. بر روی قبر مطهر صندوقی از ساج خاتم كاری نفیس كه اهدایی شاه اسماعیل صفوی است قرار گرفته و در قرون گذشته تعمیراتی بر روی این صندوق انجام شده و اضافات و تزییناتی شده كه تاریخ بعضی از تعمیرات ثبت شده است. در اطراف صندوق مطهر سوره ی الدهر و بعضی از احادیث درباره ی حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام با خط زیبای محمد بن علاءالدین محمد حسینی و تاریخ 1198 ق ثبت است.
در قسمت بالای سر حضرت بر روی صندوق تعمیراتی كه در مطلع قرن سیزدهم هجری انجام شده ذكر شده است و در پایان آن نام استادكار ذكر شده «بنده خاكسار محمدحسین نجار شیرازی». بر روی این صندوق، ضریح نقره ای است كه توسط سیف الدین، رهبر فرقه ی اسماعیلیه بهره اهدا شده و در 13 رجب سنه ی 1361 ق طی تشریفات خاص و جشن شكوهمندی كه نخست وزیر وقت نوری السعید و دیگر زعمای سیاسی شیعه حاضر بودند از آن پرده برداری شد، هنرمندان هندی پنج سال بر روی آن كار كرده بودند و از ده هزار و پانصد مثقال طلای خالص و دو میلیون مثقال نقره تشكیل شده است. بالای ضریح، گنبد قرار دارد كه در طول قرون گذشته شعرای شیعه و بعضی از عامه اشعار زیادی در وصف آن سروده اند.
اولین گنبد به رنگ سرخ توسط هارون الرشید بنا گشت، سپس عضدالدوله، گنبدی سفید بنا كرد و در عصر صفویه و با طرح و اجرای شیخ بهایی گنبد سبزی بنا شد و بعد توسط نادرشاه گنبد طلا گشت كه تا عصر حاضر گنبد آستانه ی علوی از طلا می باشد. ارتفاع گنبد از كف صحن مطهر 42 متر، محیط قاعده ی آن 50 متر و ارتفاع آن از پای قاعده تا سر گنبد 35 متر می باشد.
كف حرم مطهر توسط فرقه ی بهره با سنگ مرمر مفروش شده و دیوارهای آن تا حدود دو متر از سنگ مرمر ایران پوشیده گردیده است. كاشیكاری و آیینه كاری، كه تمامی آن به دست هنرمندان ایرانی انجام شده، چهار طرف حرم مطهر و چهار رواق آن را احاطه نموده است. این رواقها از سه طرف شمال، جنوب و شرق، دربهای ورودی و خروجی
[ صفحه 34]
را با حرم مطهر برقرار می سازند، همچنین رواق شمالی و رواق جنوبی صحن شریف را با حرم مطهر ارتباط می دهد. رواق شرقی دارای دربی است كه داخل ایوان طلا بازمی گردد و این ایوان كه به شكل مستطیل می باشد و در طرف شرق حرم مطهر واقع است و تمامی دیوارهای آن از طلا تزیین شده است.
در طرف شمال و جنوب ایوان دو گلدسته ی (مناره) طلا به ارتفاع 35 متر واقع است كه در بالای آن بعضی از آیات سوره ی جمعه كتیبه شده و در وسط ایوان طلا در جنب درب ورودی به رواق قصیده ی فارسی با حروف طلا به خط زیبای محمدجعفر اصفهانی، به تاریخ 1156 ق، در مدح حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیهماالسلام از سرودهای عرفی شیرازی (م 999 ق) نوشته شده كه مطلع آن چنین است:
این بارگاه كیست كه گویند بی هراس
كای اوج عرش سطح حضیض تو را مماس
ایوان طلای آستانه ی علوی در سمت شمال و جنوب دارای كفش كن است كه كشوانیه می خوانند و به صحن شریف منتهی می گردد. این ایوان بدو سقف است لذا در نوع خود یگانه و از شكوه و عظمت و صفای خاصی برخوردار است.
صحن شریف آستانه ی علوی طرح بدیعی دارد و از مهمترین خصایص آن این است كه در چهار فصل سال طلوع آفتاب مستقیما به قبر مطهر می تابد و در نقطه ای معین در زمستان و تابستان زوال ظهر در نجف در آنجا انجام می گردد. صحن مطهر از دو طبقه تشكیل شده و به شكل چهارگوش است. در اطراف صحن شریف حجره هایی بنا شده و در مقابل هر حجره یك ایوان كوچك واقع است كه تا اوایل نیمه ی اول قرن چهاردهم هجری سكنه ی آن را فحول علمای امامیه تشكیل می دادند و صحن مطهر، مركز دانشگاه بزرگ جهان تشیع بود. تمامی دیوارها و سقف ایوان حجرات از بهترین كاشیهای اصفهان تزیین گشته و با گذشت زمان كاشیهای آن تجدید شده است. در قرون گذشته تعمیراتی در صحن شریف انجام شده كه شرح آن مفصل است.
آستانه ی دوم علوی در بلخ و یا مزارشریف: اجماع مسلمین جهان بر این است كه پیكر مقدس حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیهماالسلام در نجف اشرف مدفون است [1] .
[ صفحه 35]
[ صفحه 33]
پذیرفت. در حال حاضر آستانه دارای صحن بزرگ و حرم است و در وسط حرم مطهر قبر شریف واقع است كه پیكر مقدس حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام را دربر دارد. بر روی قبر مطهر صندوقی از ساج خاتم كاری نفیس كه اهدایی شاه اسماعیل صفوی است قرار گرفته و در قرون گذشته تعمیراتی بر روی این صندوق انجام شده و اضافات و تزییناتی شده كه تاریخ بعضی از تعمیرات ثبت شده است. در اطراف صندوق مطهر سوره ی الدهر و بعضی از احادیث درباره ی حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام با خط زیبای محمد بن علاءالدین محمد حسینی و تاریخ 1198 ق ثبت است.
در قسمت بالای سر حضرت بر روی صندوق تعمیراتی كه در مطلع قرن سیزدهم هجری انجام شده ذكر شده است و در پایان آن نام استادكار ذكر شده «بنده خاكسار محمدحسین نجار شیرازی». بر روی این صندوق، ضریح نقره ای است كه توسط سیف الدین، رهبر فرقه ی اسماعیلیه بهره اهدا شده و در 13 رجب سنه ی 1361 ق طی تشریفات خاص و جشن شكوهمندی كه نخست وزیر وقت نوری السعید و دیگر زعمای سیاسی شیعه حاضر بودند از آن پرده برداری شد، هنرمندان هندی پنج سال بر روی آن كار كرده بودند و از ده هزار و پانصد مثقال طلای خالص و دو میلیون مثقال نقره تشكیل شده است. بالای ضریح، گنبد قرار دارد كه در طول قرون گذشته شعرای شیعه و بعضی از عامه اشعار زیادی در وصف آن سروده اند.
اولین گنبد به رنگ سرخ توسط هارون الرشید بنا گشت، سپس عضدالدوله، گنبدی سفید بنا كرد و در عصر صفویه و با طرح و اجرای شیخ بهایی گنبد سبزی بنا شد و بعد توسط نادرشاه گنبد طلا گشت كه تا عصر حاضر گنبد آستانه ی علوی از طلا می باشد. ارتفاع گنبد از كف صحن مطهر 42 متر، محیط قاعده ی آن 50 متر و ارتفاع آن از پای قاعده تا سر گنبد 35 متر می باشد.
كف حرم مطهر توسط فرقه ی بهره با سنگ مرمر مفروش شده و دیوارهای آن تا حدود دو متر از سنگ مرمر ایران پوشیده گردیده است. كاشیكاری و آیینه كاری، كه تمامی آن به دست هنرمندان ایرانی انجام شده، چهار طرف حرم مطهر و چهار رواق آن را احاطه نموده است. این رواقها از سه طرف شمال، جنوب و شرق، دربهای ورودی و خروجی
[ صفحه 34]
را با حرم مطهر برقرار می سازند، همچنین رواق شمالی و رواق جنوبی صحن شریف را با حرم مطهر ارتباط می دهد. رواق شرقی دارای دربی است كه داخل ایوان طلا بازمی گردد و این ایوان كه به شكل مستطیل می باشد و در طرف شرق حرم مطهر واقع است و تمامی دیوارهای آن از طلا تزیین شده است.
در طرف شمال و جنوب ایوان دو گلدسته ی (مناره) طلا به ارتفاع 35 متر واقع است كه در بالای آن بعضی از آیات سوره ی جمعه كتیبه شده و در وسط ایوان طلا در جنب درب ورودی به رواق قصیده ی فارسی با حروف طلا به خط زیبای محمدجعفر اصفهانی، به تاریخ 1156 ق، در مدح حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیهماالسلام از سرودهای عرفی شیرازی (م 999 ق) نوشته شده كه مطلع آن چنین است:
این بارگاه كیست كه گویند بی هراس
كای اوج عرش سطح حضیض تو را مماس
ایوان طلای آستانه ی علوی در سمت شمال و جنوب دارای كفش كن است كه كشوانیه می خوانند و به صحن شریف منتهی می گردد. این ایوان بدو سقف است لذا در نوع خود یگانه و از شكوه و عظمت و صفای خاصی برخوردار است.
صحن شریف آستانه ی علوی طرح بدیعی دارد و از مهمترین خصایص آن این است كه در چهار فصل سال طلوع آفتاب مستقیما به قبر مطهر می تابد و در نقطه ای معین در زمستان و تابستان زوال ظهر در نجف در آنجا انجام می گردد. صحن مطهر از دو طبقه تشكیل شده و به شكل چهارگوش است. در اطراف صحن شریف حجره هایی بنا شده و در مقابل هر حجره یك ایوان كوچك واقع است كه تا اوایل نیمه ی اول قرن چهاردهم هجری سكنه ی آن را فحول علمای امامیه تشكیل می دادند و صحن مطهر، مركز دانشگاه بزرگ جهان تشیع بود. تمامی دیوارها و سقف ایوان حجرات از بهترین كاشیهای اصفهان تزیین گشته و با گذشت زمان كاشیهای آن تجدید شده است. در قرون گذشته تعمیراتی در صحن شریف انجام شده كه شرح آن مفصل است.
آستانه ی دوم علوی در بلخ و یا مزارشریف: اجماع مسلمین جهان بر این است كه پیكر مقدس حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیهماالسلام در نجف اشرف مدفون است [1] .
[ صفحه 35]
[1] دائرةالمعارف تشيع، ج 2، ص 68 الي 71، با استفاده از مقاله ي دانشمند محترم آقاي عبدالحسين شهيدي به نقل از: اعيان الشيعه، 1 / 539 - 534؛ تاريخ حضرت شاه ولايت مآب در ولايت بلخ؛ تاريخ العراق بين الاحتلالين، 3 / 317؛ دائرةالمعارف آريانا، 6 / 267؛ دائرةالمعارف الشيعية، 12 / 341،328، الذريعة، 2 / 376، 3 / 424، 24 / 134؛ سفرنامه ي ابن بطوطه، ترجمه ي فارسي، 1 / 167 - 166؛ عمدة الطالب، 62، الفصول الفخرية، 181 - 180؛ قيام سادات علوي براي به دست آوردن خلافت، 131 - 128؛ معجم البلدان، 4 / 761 - 760، 3 / 790؛ نزهة القلوب، 32 - 31؛ تاريخ گزيده، 415؛ ماضي النجف، ج 1.